یکی از مهمترین ویژگی های نوجوانی ، تغییرات سریع جسمی و روانی است . در این دوره به دلیل گذر از کودکی به بزرگسالی تغییرات هورمونی زیادی در بدن نوجوان اتفاق می افتد که باعث تحول در زمینه های جسمی ، جنسی ، شناختی ، اجتماعی و عاطفی می شود. از نوجوانی به عنوان دوره طوفان و فشار یاد می شود زیرا تغییرات ناگهانی این دوره ، نوجوانی را تبدیل به یک بحران می کند که باعث ایجاد اضطراب و تعارض در نوجوانان و والدین آنها می شود.در این دوره سنی تمایل نوجوان به جداشدن از خانواده و پیوستن به جمع دوستان باعث نگرانی والدین و ایجاد تعارض با فرزند نوجوانشان می شود. بنابراین دانستن ویژگی های نوجوانی و تغییرات آن به والدین کمک می کند تا بتوانند به فرزندشان در حل مشکلات و تعارضات این دوره سنی کمک کنند.
تغییرات و ویژگی های نوجوانی :
دانستن تغییر و تحولاتی که در نوجوانی اتفاق می افتد می تواند به نوجوانان و والدین آنها درایجاد ارتباط سالم و کاهش تعارضات این دوره کمک کند. از جمله ویژگی های نوجوانی و تغییرات این دوره سنی عبارتد از :
۱- در آغاز نوجوانی رشد بدنی و جنسی به سرعت اتفاق می افتد. نوجوانان متوجه تغییرات بدن از جمله رشد مو در زیر بازوها و در نزدیکی دستگاه تناسلی ، رشد پستان در زنان و بزرگ شدن بیضه در مردان می شوند. بلوغ معمولاً در دختران یک یا دو سال زودتر از پسران شروع می شود و طبیعی است که برخی از تغییرات تا ۸ سالگی در زنان و ۹ سالگی در مردان شروع شود. بسیاری از دختران ممکن است دوره خود را در حدود ۱۲ سالگی شروع کنند ، به طور متوسط ۲-۳ سال پس از شروع رشد سینه.
۲- یکی از مهمترین ویژگی های نوجوانی هویت یابی است. در دوره نوجوانی تغییرات بدن می تواند باعث ایجاد حس کنجکاوی و اضطراب در بعضی از افراد شود . همچنین ممکن است برخی از نوجوانان در این زمان هویت جنسیتی خود را زیر سؤال ببرند .
۳- نوجوانان در مراحل اولیه دارای تفکر سیاه و سفید هستند. از نظر آنها همه چیز درست یا اشتباه است . خود محوری ازجمله ویژگی های نوجوانی است. در این مرحله طبیعی است که جوانان بتوانند تفکر خود را به سمت خود معطوف کنند (تفکری موسوم به “خودمحوری”). نوجوانان اغلب در مورد ظاهر خود آگاه هستند و احساس می کنند که همیشه توسط همسالان خود مورد قضاوت قرار می گیرند.
۴- نوجوانان افزایش نیاز به حریم خصوصی را احساس می کنند. آنها ممکن است شروع به کشف راه های استقلال از خانواده خود کنند. در این فرایند ، آنها ممکن است برای خودشان مرزهایی قرار دهند و اگر والدین یا سرپرستان محدودیت هایی را ایجاد کنند ، ممکن است به شدت واکنش نشان دهند.
۵- با شروع نوجوانی بلوغ آغاز می شود. بلوغ یکی از مهمترین ویژگی های نوجوانی است. با آغاز بلوغ، بدن نوجوان از نظر جسمی و جنسی رشد سریعی پیدا می کند. از جمله تغییرات جسمی شامل ؛ رشد دستگاه تناسلی ، کلفت شدن صدا در پسران ، شروع قاعدگی در دختران و…
۶- در این سن بسیاری از نوجوانان به روابط عاشقانه و جنسی علاقه مند می شوند. آنها ممکن است هویت جنسی خود را زیر سوال برده و کشف کنند. یکی دیگر از روش های معمولی کاوش در رابطه جنسی خودارضایی است. نوجوانان برای کشف هویت جنسی خود ممکن است بیش از هر سن دیگری دست به خودارضایی بزنند.
۷- بسیاری از نوجوانان در حالی که برای استقلال بیشتر تلاش می کنند با والدین خود اختلاف نظر بیشتری دارند. آنها ممکن است وقت کمتری را با خانواده و زمان بیشتری را با دوستان بگذرانند. در این سن نظر همسالان و تایید شدن از نظر آنها اهمیت زیادی پیدا می کند.
۸- از دیگر ویژگی های نوجوانی هیجان خواهی و ریسک پذیری است. در این دوره سنی هیجانات و احساست زودگذر بر رفتار نوجوان غلبه دارد که باعث می شود فرد بدون سنجیدن عواقب اعمال خود به سمت کارهای پرخطر و امتحان کردن هر چیزی گرایش پیدا کند. به دلیل همین ویژگی ممکن است فرد به سمت امتحان کردن رفتار مخاطره امیز مثل سیگار و مواد مخدر و یا روابط جنسی بدون محافظت برود.
۹- از دیگر ویژگی های نوجوانی زودرنجی و آسیب پذیری است . در این دوره نوجوان به دلیل تجربه های اندک و روحیه لطیف و شکننده با مشاهده ی کمی ناخوشایندی دچار آسیب روحی می شود و در مقابل والدین موضع گیری می کند.
راهکارهایی برای بهبود ارتباط بین والدین و نوجوانان :
۱- به فرزند خود کمک کنید تا تغییرات بدن خود را پیش بینی کند : در مورد بلوغ اطلاعات کسب کنید و این اطلاعات را به فرزندتان انتقال دهید. درباره مسائل دوره نوجوانی و بلوغ به فرزندانتان توضیح دهید. به آنها اطمینان دهید که تغییرات بدنی و جنسی بلوغ جزء روند طبیعی رشد است . جای سؤال بگذارید و اجازه دهید کودکان خودشان از شما سؤال کنند. در صورت لزوم برای کسب اطلاعات درباره بحران نوجوانی و بلوغ از مشاوران راهنمایی بگیرید.
۲- ارتباطات و فضای امن را ایجاد کنید : این نه تنها رابطه بین شما و فرزندتان را تقویت می کند بلکه به فرزند شما کمک می کند تا در مورد موضوعات حساس مانند قلدری ، فشار و سوءاستفاده همسالان به والدین اعتماد کند. والدین باید احساس راحتی کنند تا در مورد برخی از مشکلات عادی نوجوانی مانند دوستیابی ، رابطه جنسی ، مواد مخدر و الکل با نوجوانان خود صحبت کنند. یکی از ویژگی های نوجوانی عدم توانایی نوجوان در تشخیص نکات خوب و بد است که آنها را به سمت برداشتن قدم های اشتباه سوق می دهد. تأثیر استفاده از ارتباطات باعث ایجاد اعتماد ، احترام و پذیرش بین نوجوان و والدین خواهد شد . درباره موضوعاتی مثل ؛ روابط سالم ، جنس مخالف ، رابطه جنسی ، ایمنی (مانند نحوه جلوگیری از عفونت مقاربتی و بارداری و استفاده از مواد) صحبت کنید. شروع این مکالمات در سنین نوجوانی به ایجاد یک چارچوب مناسب برای بحث های بعدی کمک خواهد کرد.
۳- پشتیبان باشید و با انتظارات بالا (اما معقول) مرزهای مشخصی تعیین کنید. یکی از ویژگی های نوجوانی سرکشی و عدم پیروی از خواسته های والدین است. به عنوان مثال انتظارات واضح و معقول را در مورد مشارکت در مدرسه ، استفاده از رسانه ها و رفتارها تعیین کنید. در همان زمان ، به تدریج فرصتهایی را برای استقلال بیشتر فرزندتان گسترش دهید زیرا فرزندتان مسئولیت خود را بر عهده خواهد گرفت. تحقیقات نشان می دهند که در نوجوانان با والدینی که این تعادل را دنبال می کنند ، میزان افسردگی و مصرف مواد مخدر کمتر است.
۴- به فرزند نوجوانتان توجه کنید : توجه کردن به نظرات و تصمیمات نوجوان باعث افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس آنها خواهد شد. بیشتر توانایی جوانان در ایجاد عزت نفس مثبت تحت تأثیر زندگی خانوادگی و انتقاد والدین است. احترام متقابل به ایجاد پیوند محکم بین والدین و کودک کمک خواهد کرد.
۵- آرامش را در خانواده برقرار کنید. برقراری ارتباط سالم بین کودک و والدین از اساسی ترین موارد در دوران نوجوانی است. فضای خانوادگی توام با آرامش باعث می شود کودک احساس راحتی کند و با والدین خود صحبت کند.
۶- اعتماد را سرلوحه ارتباط خود با فرزندتان قرار دهید. اعتماد پایه و اساس هر رابطه ای است. فضولی کردن در کارهای نوجوان و جاسوسی، پرسیدن سوالات بازجویانه و انتقاد کردن از نوجوان، چک کردن دائمی نوجوان باعث دروغگویی و پنهان کاری و در نتیجه بی احترامی در نوجوان می شود. مهم است که نوجوانان را همانطور که هستند بپذیرید و اعتماد به آنها را تقویت کنید. این به آنها کمک خواهد کرد که اعتماد به نفس خود را بپذیرند . به نوجوان خود بگویید که به او اعتماد دارید ، اما اگر اعتماد شکسته شود ، تا زمانی که دوباره ساخته شود ، از آزادی های کمتری برخوردار خواهد بود.
۷- اگر نوجوانان می خواهند موهای خود را رنگ کنند ، یا لباس های عجیب و غریب بپوشند ، اعتراض نکنید. بهتر است به آنها اجازه دهید کاری موقت و بی ضرر انجام دهند. اعتراضات خود را برای مواردی که واقعاً مهم هستند ، مانند دخانیات ، مواد مخدر و الکل یا تغییرات دائمی در ظاهر آنها نگه دارید.
۸- به نوجوان خود درباره عواقب رفتار مخاطره آمیز اطلاعات بدهید. سالهای نوجوانی اغلب زمان آزمایش است و گاهی اوقات این آزمایش شامل رفتارهای مخاطره آمیز نیز می شود. به نوجوان خود هشدار دهید از رابطه جنسی و مواد مخدر ، الکل یا دخانیات خودداری کند. بحث در مورد مباحث دشوار با بچه ها قبل از مواجهه با آنها ، باعث می شود که احتمالاً با فرا رسیدن زمان آن، با مسئولیت پذیری رفتار کنند. ارزشهای خانوادگی خود را با نوجوان خود به اشتراک بگذارید و در مورد آنچه فکر می کنید درست و نادرست است ، صحبت کنید.
۹- دوستان فرزندتان و والدین آنها را بشناسید. برقراری ارتباط منظم بین والدین می تواند به سمت ایجاد محیطی ایمن برای همه نوجوانان در یک گروه همسال پیش برود. والدین می توانند به یکدیگر کمک کنند تا فعالیت بچه ها را ردیابی کنند بدون اینکه بچه ها احساس کنند که تحت نظر هستند.
۱۰- علائم هشدار دهنده را بدانید : میزان مشخصی از تغییر در سالهای نوجوانی طبیعی است. اما تغییر بیش از حد شدید یا طولانی مدت در شخصیت یا رفتار ممکن است علامتی از مشکل واقعی باشد – نوعی که به کمک حرفه ای نیاز دارد. مراقب این علائم هشدار دهنده باشید، از جمله علایم هشدار دهنده در نوجوانی عبارتند از ؛
افزایش یا کاهش وزن شدید
مشکلات خواب
تغییرات سریع وشدید در شخصیت
تغییر ناگهانی درروابط دوستانه
فرار از مدرسه
افت نمرات
صحبت در مورد خودکشی یا حتی شوخی کردن درباره آن
علائم مصرف دخانیات ، الکل یا مصرف مواد مخدر
۱۱- نظارت بر آنچه نوجوانان می بینند و می خوانند : برنامه های تلویزیونی ، مجله ها و کتاب ها ، اینترنت – باعث می شود بچه ها به اطلاعات زیادی دسترسی پیدا کنند. از آنچه فرزندانتان تماشا می کنند و می خوانند آگاه باشید. از تعیین محدودیت در میزان زمان صرف شده در مقابل رایانه یا تلویزیون نترسید. بدانید که آنها از رسانه ها چه چیزی یاد می گیرند. نوجوانان نباید به طور خصوصی به تلویزیون یا اینترنت دسترسی نامحدود داشته باشند . همچنین برای ترغیب خواب کافی ، دسترسی به فناوری پس از ساعات مشخصی (به عنوان مثال ۱۰ شب به بعد) باید محدود شود.
۱۲- قوانین مناسب تنظیم کنید : یکی از ویژگی های نوجوانی ، تمایل نوجوان به شب زنده داری و دیر خوابیدن است. زمان خواب برای نوجوان باید متناسب با سن باشد. نوجوانان هنوز به ۸-۹ ساعت خواب نیاز دارند. نوجوان خود را تشویق کنید که یک برنامه خواب منظم داشته باشد.
مقالات مرتبط :
مرکز مشاوره تلفنی «پیام مشاور» این امکان را برای شما فراهم کرده تا بدون حضور فیزیکی و از سراسر کشور با متخصصین روانشناس در ارتباط بوده و سوالات خود را مطرح کنید. برای این کار از تلفن ثابت بدون گرفتن کد با شماره ۹۰۹۹۰۷۲۰۲۶ تماس بگیرید. همکاران ما از ۸ صبح تا ۱۲ شب حتی ایام تعطیل پاسخگوی شما هستند.
