اختلال اضطراب بیماری یا اضطراب سلامتی، ترس مداوم از داشتن یک بیماری پزشکی شدید است. فرد مبتلا به این اختلال توجه بیش از حد به سلامتی دارد و نگرانی بیش از حدی از بیمار بودن دارد. فرد مبتلا به اضطراب بیماری هرچیزی را به عنوان علامتی از وجود یک بیماری در بدنش تلقی می کند. افراد مبتلا به اضطراب سلامتی با مشاهده ی هرگونه علامت خفیف مثل سردرد، سرگیجه، درد عضلانی، خستگی و… نگران سلامتشان می شوند و دائما در اینترنت علایم بیماری های احتمالی را جستجو می کنند. این افراد بیشتر از سایرین نزد پزشک مراجعه می کنند.
افراد مبتلا به اضطراب بیماری حتی عملکرد طبیعی بدن و علائم خفیف را هم به عنوان یک اختلال جسمی شدید تعبیر می کنند و دائما با وارسی علایم نگران وجود بیماری های مهلک در خودشان هستند. این افراد بطور مداوم با یافتن کوچکترین تغییر در بدن به درمانگاه و بیمارستان مراجعه می کنند تا بیماری را کشف کنند. به عنوان مثال ، فرد ممکن است یک لک پوستی را نشانه یک بیماری تهدیدکننده و خطرناک بداند و فورا به دنبال درمان بر بیاید.
اختلال اضطراب بیماری در اصطلاح تخصصی هیپوکندریا نامیده می شود و بطور کلی به معنی اضطراب و ترس از بیمار بودن است. این اختلال منجر به ایجاد پریشانی و مختل شدن عملکرد فرد در زندگی می شود.
به طور کلی ، افراد مبتلا به اختلال علائم جسمی از علائم جسمی شکایت دارند در حالیکه افراد مبتلا به اختلال اضطراب بیماری معمولاً علائم جسمی ندارند و یا در صورت وجود علائم ، خفیف هستند.
فرد مبتلا به اختلال اضطراب بیماری ممکن است به خصوص در مورد اندام خاصی مانند سیستم قلبی یا گوارشی نگران باشد. اطمینان دادن پزشک و حتی ارزیابی کامل پزشکی اغلب ترس های فرد را آرام نمی کند. یا اگر آنها را آرام کند ، ممکن است دغدغه های دیگری بعدا بروز کند.
افراد مبتلا به اضطراب بیماری دچار توهم نیستند. ممکن است بیماران این احتمال را بپذیرند که ترس آنها اغراق شده است. با این حال ، آنها قبول نمی کنند که هیچ مشکلی در بدنشان وجود نداشته باشد.
در موارد شدید این اختلال فرد ممکن است از دکتری به دکتر دیگر مراجعه کند تا پزشک وجود بیماری را تایید کند. در برخی موارد به دلیل اصرار بیمار مبنی بر وجود بیماری شدید و اطمینان پزشک از سالم بودن بیمار ممکن است هر دوی آنها عصبانی شوند.
اختلال اضطراب بیماری از جهاتی شبیه اختلال وسواس-اجباری است. در حقیقت ، برخی محققان آن را نوعی اختلال مرتبط می دانند. فرد با وسواس درگیر افکار بیماری است و احساس می کند که مجبور به انجام کارها (وارسی علائم بدنی، جستجوی اطلاعات پزشکی از اینترنت، مراجعه به پزشک) برای رفع اضطراب می شود.
برخی از مبتلایان به این اختلال در گذشته به عنوان مثال در دوران کودکی دچار بیماری جدی بوده اند. غالباً اختلال اضطراب بیماری در بزرگسالی شروع می شود و سالها می تواند ادامه یابد. اما ممکن است در هر سنی بروز کند. علائم ممکن است بعد از یک واقعه استرس زا مانند مرگ یک دوست عزیز در اثر بیماری شدیدتر شود.
در برخی موارد ممکن است اضطراب بیماری به دلیل وجود مزایای بیمار بودن ایجاد شود. بیمار بودن برای برخی افراد مزایایی دارد برای مثال فرد بیمار توجه خانواده و اطرافیان را دریافت می کند و از مسئولیت هایش کاسته می شود. ممکن است این اضطراب بیماری و اصرار فرد برای یافتن بیماری به دلیل همین مزایا باشد. البته این انگیزه بطور ناخودآگاه است و فرد از آن اگاهی ندارد.
علائم اختلال اضطراب بیماری عبارتند از:
- نگرانی از وجود بیماری جدی با وجود علایم خفیف و عملکرد عادی بدن
- وارسی برای پیدا کردن علایم مشکوک
- صحبت کردن دائم از سلامتی و بیماری های احتمالی
- جستجوی مکرر در اینترنت برای علل و علایم بیماری احتمالی
- مراجعه مکرر به پزشکان و استفاده مکرر از مراقبت های بهداشتی
- دلهره و نگرانی دائمی از داشتن بیماری جدی و از دست دادن سلامتی
- عدم وجود علائم جسمی یا در صورت وجود، علایم خفیف
- رفتاری که نشانه اضطراب سلامتی است ، مانند بررسی علائم بیماری
- اختلال در عملکرد در تمام زمینه های تحصیلی، شغلی، خانوادگی و…
تشخیص اختلال اضطراب بیماری :
بیماران مبتلا به اضطراب بیماری اغلب به جای مراجعه به روانشناس و روانپزشک نزد پزشک عمومی و متخصص می روند و به دنبال درمان پزشکی هستند. آنها از مراجعه به مراکز بهداشت روان خودداری می کنند. افراد مبتلا به اختلال اضطراب بیماری با شکایت از داشتن علایم جسمی به پزشک مراجعه می کنند و بعد از انجام معاینات پزشکی و جواب آزمایش ها مشخص می شود که بیمار نیستند. اما افراد مبتلا به این اختلال قبول نمی کنند که بیمار نیستند و ممکن است برای اطمینان بیشتر نزد چندین پزشک مراجعه کنند. اختلال اضطراب بیماری ممکن است با علائم اضطراب شدید یا علائم وسواس-اجباری همراه باشد. ارزیاب باید این احتمال را در نظر بگیرد که فرد ممکن است به بیماری روانی دیگری مبتلا باشد در آن می تواند ترس یا نگرانی های اغراق آمیز در مورد بیماری پزشکی وجود داشته باشد ، مانند اشکال مختلف افسردگی ، اسکیزوفرنی یا اختلال جسمانی.
اختلال اضطراب بیماری می تواند در هر زمان شروع شود. این اختلال احتمالاً در مواردی که علائم شدید باشد و اگر فرد دارای مشکلات روانی یا آسیب پذیری دیگری باشد ، بیشتر طول می کشد. اگر علائم شروع ناگهانی تری داشته باشد و با سایر علائم پزشکی – اما نه روانپزشکی – همراه باشد ، مدت زمان آن کوتاه تر خواهد بود.
برخی از مبتلایان به اضطراب بیماری ممکن است به بیماری های روحی دیگری نیز مبتلا باشند مثل افسردگی یا اضطراب. پزشک باید ابتدا بیماری زمینه ای را شناسایی و درمان کند.
دلایل مبتلا شدن به این اختلال:
علت دقیق مبتلا شدن افراد به اضطراب بیماری مشخص نیست. اما از جمله عواملی که در بروز این اختلال نقش دارند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- اعتقادات و باورهای فرد: افرادی که همیشه افکار منفی دارند یا در برابر اتفاقات ناخوشایند براحتی دچار آسیب می شوند یا افرادی که همیشه از همه چیز سوء برداشت دارند و همه چیز را خیلی جدی می گیرند بیشتر از سایرین مستعد ابتلا به اضطراب بیماری هستند.
۲- خانواده: افرادی که در خانواده هایی زندگی می کنند که بیش از حد در مورد سلامتشان نگران هستند به احتمال بیشتری اعضای خانواده به اضطراب بیماری دچار می شوند.
۳- تجارب گذشته: افرادی که در گذشته و یا در کودکی بیماری جدی داشته اند ممکن است هرگونه علائم را مبنی بر وجود اختلال و بیماری جدی بدانند و دائما ترس از بیمار بودن داشته باشند . به همین دلیل سابقه داشتن بیماری در گذشته می تواند یکی از دلایل بروز اضطراب بیماری در بزرگسالی باشد.
عوارض اختلال اضطراب بیماری عبارت است از:
- بروز مشکلات خانوادگی بیش از حد
- مشکلات عملکرد مربوط به کار یا غیبت بیش از حد
- مشکلات مالی به دلیل مراجعه بیش از حد به مراقبت های بهداشتی
- ابتلا به بیماری روانی دیگری مانند اختلال علائم جسمی ، سایر اختلالات اضطرابی ، افسردگی یا اختلال شخصیت
درمان اضطراب بیماری:
علائم اختلال اضطراب بیماری ممکن است توسط یک داروی ضد افسردگی تسکین یابد حتی اگر هیچ بیماری روانی دیگری وجود نداشته باشد. کارشناسانی که متوجه شباهت این اختلال با اختلال وسواس فکری (OCD) شده اند ، دریافتند که می تواند با تجویز درمان های OCD مانند مهار کننده های بازجذب خاص سروتونین (SSRI) مانند فلوکستین یا مهارکننده های بازجذب جذب مجدد سروتونین-نوراپی نفرین (SNRIs) مانند ونلافاکسین به بیمار کمک کند.
شواهدی وجود دارد که تعدادی از روشهای درمانی می تواند به افراد مبتلا به اختلال اضطراب بیماری کمک کند: رفتار درمانی ،درمان شناختی و مدیریت استرس. درمانگران تکنیکهای حواس پرتی را آموزش می دهند و به بیماران کمک می کنند تا کمتر روی علائم خود تمرکز کنند و به جای آن صحبت کنند که چگونه استرس ، اضطراب و افسردگی باعث افزایش ناراحتی روانی می شود. درمانگران توضیح می دهند که بسیاری از اقداماتی که بیماران برای تسکین اضطراب انجام می دهند معمولاً اضطراب آنها را بیشتر می کند . برای مثال وارسی دائم بدن برای یافتن علایم، خواندن در مورد بیماری ها و جستجو در اینترنت و … باعث می شود علائم بدتر شود.
در مواردی که پزشک بعد از انجام معاینه پزشکی هرگونه بیماری جسمی را رد می کند اطمینان بخشی به بیمار می تواند کمک کننده باشد. پزشک باید به بیمار اطمینان دهد که او دچار هیچ بیماری مزمنی نیست. البته مواردی وجود دارند که اطمینان خاطر دادن به بیمار اوضاع را بدتر می کند. برای چنین افرادی بهترین راه این است که پزشک معالج آنها را ترغیب کند برای کاهش اضطراب و ترس از بیمارشدن نزد یک متخصص بهداشت روان مراجعه کند.
از آنجا که ممکن است شکایات پزشکی هرگز از بین نرود ، ممکن است پزشک یک برنامه ویزیت منظم در طی چند ماه را تنظیم کند تا علایم بیمار هرچندوقت یکبار بررسی شود و بیمار اطمینان یابد که در سلامت کامل است. این کار پزشک می تواند در کاهش اضطراب بیمار موثر واقع شود.
برخی از بیماران به خوبی به دارو ، روان درمانی یا هر دو پاسخ می دهند. اگر فرد اضطراب یا افسردگی داشته باشد که به درمان با دارو پاسخ دهد ، پیش آگهی می تواند بسیار خوب باشد. در موارد خفیف ، علائم می توانند کوتاه مدت باشند. اگر علائم آن شدید باشد و فرد دارای اختلالات روانی دیگری باشد ، ممکن است فرد مستعد ابتلا به پریشانی مزمن و مختل شدن عملکرد شود.
مقالات مرتبط :
مرکز مشاوره تلفنی «پیام مشاور» این امکان را برای شما فراهم کرده تا بدون حضور فیزیکی و از سراسر کشور با متخصصین روانشناس در ارتباط بوده و سوالات خود را بپرسید. برای این کار از تلفن ثابت بدون گرفتن کد با شماره ۹۰۹۹۰۷۲۰۲۶ تماس بگیرید. همکاران ما از ۸ صبح تا ۱۲ شب حتی ایام تعطیل پاسخگوی شما هستند.
