استرس کودکان و درمان آن از اهمیت ویژه ای برخورداراست. استرس مکانیسمی است که بدن برای سازگاری با شرایط دشوار ایجاد می کند. اگرچه مقادیر اندکی از استرس می تواند مفید باشد ، اما استرس منفی بیش از حد می تواند باعث آسیب روانی طولانی مدت در کودکان شود. بنابراین ، کاهش استرس کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است.
کودکان حتی بیشتر از بزرگسالان از استرس رنج می برند ، زیرا دائما در معرض محیط های جدید و گیج کننده ای قرار دارند. مطالعات نشان می دهد که میزان استرس در کودکان طی چند دهه گذشته رو به افزایش بوده است. علائم اضطراب در کودکان و نوجوانان شایع است ، به طوری که ۱۰ تا ۲۰ درصد کودکان مدارس علائم اضطراب را تجربه می کنند. افزایش هورمون استرس در بدن کودکان سیستم ایمنی آنها را تضعیف کرده و باعث بروزاختلالات جسمی و روانی می شود.
انواع استرس در کودکی :
دو نوع اصلی استرس کودکان که در اوایل کودکی تجریه می شود عبارتند از :
- استرس خوب : استرس خوب یا فشار مثبت به کودکان کمک می کند موانع را برطرف کرده و بر آنها غلبه کنند. به عنوان مثال ، ورزشکاران و دانش آموزان وقتی که مقادیر کمی استرس از والدین و مربیان خود دریافت می کنند ، عملکرد بهتری دارند و همین امر باعث می شود تا سخت تر کار کنند.
- استرس بد : استرس بیش از حد می تواند توانایی کودک را برای مقابله با مشکلات کاهش دهد. وقایع جدی مانند خشونت جسمی و عاطفی ، عدم توانایی در انجام وظایف انطور که انتظار می رود ، بیماری ، نادیده گرفته شدن از طرف والدین و… می توانند صدمه جبران ناپذیری به کودک وارد کنند . استرس بیش از حد می تواند با تأثیر بر رشد روحی ، افزایش فشار خون ، ایجاد بی خوابی ، کابوس ، بی حالی ، افسردگی و غیره سلامت روانی کودکان را به خطر بیندازد.
علل استرس کودکان :
استرس زا های مختلفی وجود دارد که کودکان می توانند در زندگی روزمره با آنها روبرو شوند. بعضی از آنها عبارتند از :
- استرس در مدرسه : بچه ها نیمی از ساعات بیدار شدن خود را در مدرسه می گذرانند ، جایی که مجبورند مسئولیت های تحصیلی انجام دهند که گاهی برایشان خسته کنند است و می تواند منجر به افزاش استرس در آنها شود. استرس کودکان در مدرسه همچنین می تواند ناشی از مقبولیت در گروه همسالان باشد. اگر کودکان در بین همسالان خود محبوبیت نداشته باشند دچار استرس می شوند.
- استرس به دلیل مشکلات خانوادگی : استرس کودکان می تواند ناشی از مشکلاتی در خانه باشد مانند دعوا و جدایی همسر ، مشکلات اقتصادی ، تنبیه بدنی توسط والدین ، اختلالات روانی در سرپرست خانواده و…
- استرس به دلیل رسانه ها : برای کودکان بسیار متداول است که از چیزهایی که در تلویزیون می بینند ، مانند خبر فجایع ، حملات تروریستی و غیره ، دچار اضطراب شوند. بچه های بسیار جوان حتی ممکن است در برابر خشونت شدید ، دلهره آور و وحشت در فیلم ها واکنش نشان دهند ، این واکنش ها ممکن است به شکل ترس غیر منطقی ازافراد غریبه ، ترس از تاریکی و.. خود را نشان دهد.
- علل دیگر : کودکان همچنین می توانند وقتی افراد پیرامون خود به هر دلیلی نگران هستند ، از جمله مرگ ، بیماری یا مشکلات مالی ، دچار استرس شوند. کودکان نسبت به علایم عاطفی والدینشان بسیار حساس هستند و زمانیکه والدین خود را نگران و پریشان می بینند دچار استرس و اضطراب می شوند. از جمله دلایل استرس کودکان می توان به موارد زیر اشاره کرد :
طلاق ، تغییر محل سکونت و تغییر مدرسه
بیماری ها و جراحات در کودک یا یکی از اعضای نزدیک خانواده
طرد شدن و تحقیرشدن از طرف پدر و مادر
تجربه سوء استفاده جسمی ، کلامی یا عاطفی در قالب مجازات
تجاوز جنسی
علائم استرس کودکان :
برای کودکان خردسال تقریباً غیرممکن است که حالات عاطفی خود را به والدینشان بیان کنند ، بنابراین تشخیص علائم و نشانه ها بر عهده شماست.
علائم جسمی استرس کودکان عبارتند از :
- گریه و فریاد زدن
- مشکلات مداوم در خواب مانند بی خوابی ، کابوس.
- کاهش اشتها
- شکایت از سردرد یا درد معده
علائم عاطفی یا رفتاری استرس کودکان عبارتند از :
- عدم توانایی در استراحت
- ایجاد ترس های جدید یا تجدید حیات ترس های گذشته.
- تحریک پذیری خلقی و ناتوانی کلی در کنترل پاسخ های عاطفی
- امتناع از رفتن به مدرسه یا خانه دوست یا اقوام
- افزایش حساسیت به صداهایی مانند رعد و برق ، باد و سایر صداهای بلند
- چسبیدن بیش از حد به والدین
تأثیر استرس بر کودکان :
هر چه کودک کوچکتر باشد ، تأثیرات منفی استرس بر آنها بیشتر می شود. از جمله عوارض استرس کودکان عبارتند از :
- اختلال در رشد ذهنی کودک
- تأثیر منفی بر توانایی عملکردی کودک
- مشکلاتی در زندگی بعدی مانند اختلالات خوردن ، اضطراب ، پارانویا ، افسردگی و…
درمان استرس کودکان :
درمان استرس کودکان :۱- کودک خود را تشویق کنید که با ترسهای خود روبرو شود ، و از آنها فرار نکند.
وقتی از موقعیت ها می ترسیم ، از آنها اجتناب می کنیم. با این حال ، اجتناب از موقعیت های تحریک کننده اضطراب ، استرس واضطراب را افزایش می دهد. بدن نمی تواند برای مدت بسیار طولانی استرس را تحمل کند ، بنابراین سیستمی در بدن وجود دارد که بدن را آرام می کند.
۲- به فرزند خود بگویید که هیچ انسانی کامل نیست و هرکسی نقص هایی دارد. غالباً احساس می کنیم که فرزندانمان در شرایط ورزشی ، مدرسه وغیره باید موفق باشند اما گاهی فراموش می کنیم که بچه ها باید بچگی کنند. اولویت یادگیری در این است که کودکان از مدرسه و یادگیری لذت ببرند. این بدان معنا نیست که تلاش کردن مهم نیست. فرزندتان را تشویق کنید در عین حال که برای موفقیت تلاش می کند ، اشتباهات و نواقصشان را بپذیرند.
۳- روی نقاط مثبت تمرکز کنید. وقتی از کودکتان انتقاد می کنید استرس او را افزایش می دهید. هرچه بیشتر بتوانید روی ویژگی های مثبت فرزندتان و جنبه های خوب یک موقعیت متمرکز شوید گام مهمی در جهت کاهش استرس کودکان بر می دارید.
۴- برنامه ها و فعالیت های آرامش بخش ایجاد کنید : کودکان برای استراحت و بچگی کردن به زمان نیاز دارند. مهم است که اطمینان حاصل کنید که کودک شما صرفاً به خاطر تفریح درگیر بازی است. این ممکن است شامل برنامه زمانبندی هر روزه کودک شما برای بازی با اسباب بازی ها ، بازی کردن با همسالان ، بازی ورزشی (بدون اینکه رقابتی باشد) ، انجام یوگا ، رنگ آمیزی و…باشد.
۵- الگوی فرزندتان باشید : فرزند شما همان کاری را انجام می دهد که شما انجام می دهید. بنابراین اگر از موقعیت های تحریک کننده اضطراب دوری کنید ، فرزند شما نیز چنین خواهد شد. اگر با ترسهای خود روبرو شوید ، فرزند شما نیز چنین خواهد شد. اگر از خود مراقبت کنید و برای نیازهای خود زمان بگذارید ، فرزند شما یاد می گیرد که مراقبت از خود بخش مهمی از زندگی است. کودکان رفتارها را از تماشای والدین خود می آموزند. بنابراین وقتی به بهزیستی روانشناختی فرزندتان فکر می کنید ، به فکر خودتان نیز باشید.
۶- به رفتارهای شجاع فرزندتان پاداش دهید : اگر فرزند شما با ترس های خود مواجه است ، این مورد را با ستایش ، آغوش گرفتن ، یا حتی چیزی ملموس مانند یک هدیه کوچک پاداش دهید. اگر به رفتارهای سالم در برابر استرس کودکان پاداش دهید ، رفتار مثبت را در آنها تقویت می کنید.
۷- بهداشت خواب را تشویق کنید : خواب برای همه چیز از حداقل رساندن استرس گرفته تا تقویت روحیه تا بهبود عملکرد مدرسه ضروری است. همچنین تأکید بر اهمیت خواب و ایجاد محیطی که باعث تسهیل آن می شود نیز مفید است. به عنوان مثال ، تلویزیون و سایر لوازم الکترونیکی را از اتاق خواب کودک خود دور نگه دارید تا کودکتان خواب با کیفیتی دشته باشد. خواب با کیفیت نقش مهمی در کاهش استرس کودکان ایفا می کند.
۸- کودک خود را تشویق کنید تا اضطراب خود را ابراز کند : اگر فرزند شما می گوید نگران یا ترسیده است ، نگویید “نه” یا “شما خوب هستید.” این به فرزند شما کمک نمی کند. در صورت چنین واکنشی فرزند شما فکرمی کند او را درک نمی کنید. در عوض ، با گفتن چیزهایی مانند “بله ، به نظر می رسد شما ترسیده اید ، تجربه فرزند خود را تصدیق کنید. از چه چیزی نگران هستید؟” سپس در مورد احساسات و استرس کودک خود صحبت کنید.
۹- به فرزندتان کمک کنید تا مشکلش حل شود : هنگامی که احساسات فرزندتان را تأیید کردید و ثابت کردید که تجربه کودک خود را درک می کنید و به آنچه کودک شما می گوید گوش می دهید ، به فرزندتان کمک کنید تا مشکل را حل کند. به فرزندتان کمک کنید تا راه حل های ممکن را بررسی کند و با توجه به شرایط بهترین تصمیم را برای حل مشکل اتخاذ کند.
۱۰- آرام باشید : کودکان به والدین خود نگاه می کنند تا نحوه واکنش در موقعیت ها را تعیین کنند. اگر والدین نگران به نظر برسند ، کودک گریه می کند. کودکان در هر سنی احساسات والدین خود را برمی گزینند و از آنها الگوبرداری می کنند. بنابراین وقتی می خواهید اضطراب فرزندتان را کاهش دهید ، باید اضطراب خود را مدیریت کنید.
۱۱- برای کنترل استرس کودکان ، با کودک خود تمرینات تنفسی انجام دهید : گاهی اوقات تمرینات اصلی آرامش بخش برای کمک به فرزند شما در کاهش استرس و اضطراب لازم است. این ممکن است به معنای این باشد که به کودک خود بگویید چند نفس عمیق بکشد (و شما با کودک خود چند نفس آرام بکشید تا کودک شما بتواند از شما یاد بگیرد).
مقالات مرتبط :
- افسردگی در کودکان ؛ از علایم و نشانه ها تا درمان
- پاسخ به تمام سوالات جنسیتی کودکان
- آموزش از پوشک گرفتن کودک (کامل ترین توضیح+فیلم)
- اختلال یادگیری در کودکان
مرکز مشاوره تلفنی «پیام مشاور» این امکان را برای شما فراهم کرده تا بدون حضور فیزیکی و از سراسر کشور با متخصصین روانشناس در ارتباط بوده و سوالات خود را مطرح کنید. برای این کار از تلفن ثابت بدون گرفتن کد با شماره ۹۰۹۹۰۷۲۰۲۶ تماس بگیرید. همکاران ما از ۸ صبح تا ۱۲ شب حتی ایام تعطیل پاسخگوی شما هستند.
